Jak przygotować dziecko do szkoły podstawowej?

Nowe dla dziecka i nowe dla Ciebie

Czas pójścia do szkoły, jest czasem trudnym dla dziecka, ponieważ zmienia wówczas swoje środowisko – wybiera się do klasy z innymi dziećmi, często do zupełnie innego budynku, w innym położeniu geograficznym, niż przedszkole. Poznaje nowych nauczycieli, uczy się funkcjonowania w zupełnie nowej grupie, która „dyktuje” nowe zasady. Zatem dziecko poszukuje w tej nowej grupie miejsca dla siebie, by móc z powodzeniem się zaaklimatyzować i zaadaptować. 

Jednak to nie koniec nowości – przed dzieckiem stoi szereg wymogów, takich jak:

• dostosowanie się do wymogów edukacyjnych
• przywyknięcie do oceniania
• skuteczne przyswajanie wiedzy
• koncentracja i jej zachowanie przez określony czas 
• sprostanie oczekiwaniom nauczycieli, rodziców, dziadków, a nie rzadko także rówieśników

To bardzo dużo zmian, dla tak małego człowieka. Należy pamiętać o tym, że przeskok z przedszkola do szkoły, jest trudny również dlatego, że nauka w szkole jest zorganizowana w zupełnie inny sposób niż w przedszkolu. Pomimo tego, że zalecenia ministerialne wskazują na naukę przez zabawę, z własnego doświadczenia wiem, że wiele placówek znacznie odbiega od tego zalecenia, żeby nie powiedzieć, że nawet nie próbują go wdrażać. 

Dlatego nie można oczekiwać od dziecka, że nagle wytrzyma w ławce 45 minut, trzymając ręce na jej blacie, nie odwracając się do kolegów i nie rozmawiając z nimi. Takiej samodyscypliny można się spodziewać w Wojsku, a nie w pierwszej klasie szkoły podstawowej. 

Dlatego bardzo ważne jest, by nie obciążać dziecka nadmiernymi oczekiwaniami, jak:

• wymaganie najlepszych stopni (nawet w formie opisowej)
• szybkiego nawiązywania znajomości
• bezdyskusyjnej „grzeczności” wobec nauczyciela 

Zbyt silne wywieranie presji na dziecku może sprawić, że szkoła będzie mu się kojarzyć z miejscem trudnym i nieprzyjemnym, zanim do niej pójdzie. Nie ułatwi to wdrażania się w nowe ani dziecku, ani Tobie. Pamiętaj, że wejście do szkoły to proces, który trwa dłużej niż trzy dni. 

Przedszkole – pomaga czy przeszkadza?

Dla wielu osób przedszkole jest miejscem, w którym dziecko traci dzieciństwo. Warto jednak zwrócić uwagę, że jest to miejsce, które może pomóc dziecku w przygotowaniu do szkoły. W przedszkolu bowiem:

• panują pewne określone zasady i normy, do których dziecko się dostosowuje
• dziecko ma szansę nauczyć się nawiązywania i podtrzymywania relacji
• dziecko ma szansę na rozwój poznawczy ze względu na większą styczność z innymi dziećmi oraz realizacje określonego programu 
• dziecko zyskuje poczucie kompetencji, co może wpływać na poczucie sprawczości i myślenie w stylu „w przedszkolu dałam sobie radę, to w szkole też sobie poradzę”

Jak rodzice mogą pomóc dziecku?

Jeżeli dziecko ma doświadczenia przedszkolne, warto to wykorzystać i odwoływać się do nich w rozmowach z dzieckiem. Warto przywoływać te dobre chwile, wskazując na to, że w szkole dziecko może mieć podobne doświadczenia. Warto także nie stronić od trudnych momentów, jednak wskazując na to, jak zostały one zażegnane/rozwiązane. Znaczenie ma tutaj pokazanie dziecku, że nawet w obliczu sytuacji trudnych, są rozwiązania. Kluczowy jest przekaz – nie ma sytuacji beznadziejnych.

Jeżeli do klasy dziecka trafiają lubiani koledzy i koleżanki z przedszkola warto to podkreślić, pokazując dziecku, że to duża zmiana, jednak nie zmienia się wszystko. Każdy z nas wie, że kimś kogo lubimy, łatwiej idzie się przez życie. Ta zasada dotyczy przecież nawet osób dorosłych. 

W opowieściach o szkole, warto zachować realizm – powiedzieć dziecku co się zmieni, jakie będą oczekiwania nauczycieli. Świetnym pomysłem, jest zabranie dziecka na drzwi otwarte – dla dziecka może być elementem szalenie pomocnym w adaptacji do nowego miejsca. Wiele placówek organizuje dla dzieci atrakcje w tym dniu, zatem już na wstępie dziecko ma szansę na zbudowanie pozytywnych skojarzeń, które mogą jedynie pomóc w budowaniu pozytywnego nastawienia do szkoły (a to jeden z kluczowych czynników wpływających na powodzenie w procesie adaptacji do nowego miejsca i roli). 

Czy i jak rozmawiać z dzieckiem o szkole?

Jednym z najlepszych powodów do rozmowy o szkole, jest zabawa. Zabawa w szkołę. Wówczas możemy przemycić dziecku wiele informacji. Warto aby następowała zamiana ról – tak aby dziecko było w roli ucznia, lecz także w roli nauczyciela. Takie zabawy są świetnym pretekstem do rozmów – o wyobrażeniach dziecka, jego obawach oraz rzeczywistości. 

Można także w rozmowach z dzieckiem na temat szkoły, odwoływać się do własnych doświadczeń, opowiadając różnego rodzaju anegdoty. Tutaj warto odwoływać się zarówno do historii pozytywnych, jak o tych trudnych wskazując na to, jak udało się je rozwiązać. Dzięki temu, dorosły nie tworzy dziecku iluzorycznej wizji szkoły, jako miejsca, w którym dzieją się jedynie pozytywne zdarzenia. Opowiadając w rozmowie o rozwiązaniach, pokazuje także, że nawet gdy zdarza się coś trudnego, można temu zaradzić. 

Warto wykorzystać pomoce edukacyjne – przykładowo czytać z dzieckiem bajki, których głównym tematem jest pójście jej bohatera do szkoły. Wówczas dziecko ma szansę identyfikować się z tą postacią i przekonać się, że nie tylko ono doświadcza tak dużej zmiany. Przykładowa książka to „Franklin idzie do szkoły”. 

Zanim dziecko pójdzie do szkoły

Zadbaj o kilka elementów:

• wzmocnij wiarę dziecka w jego możliwości – wskazuj mu jego mocne strony i zalety, dawaj pozytywne wzmocnienia
• wyjaśnij jak wygląda standardowy dzień w szkole – że jest podział na lekcje i przerwy, że przed wyjściem do toalety trzeba to zgłosić nauczycielowi, że nie biega się po korytarzu szkoły czy trzeba zmienić buty na obuwie zamienne
• pokaż dziecku, że szkoła to wiele nowości co niekoniecznie oznacza coś negatywnego, to także ciekawe zajęcia, możliwości nawiązania nowych znajomości, poznania nowych gier i zabaw
• zadbaj o komunikację – naucz dziecko zwrotów grzecznościowych i tego jak rozmawiać; najlepszą formą nauki jest stosowanie tej samej formy komunikacji wobec dziecka. 
• wyrażaj się o szkole w odpowiedni sposób – nie mów dziecku, że „dobre się skończyło”, „teraz to zobaczy”, „teraz to już nie będzie zabawy, tylko ciężka praca”, i tego typu – to nie zbuduje w dziecku chęci do szkoły, za to może się bardzo przyczynić do tego, że będzie odczuwało lęk
• nie wypowiadaj się przy dziecku w negatywny czy lekceważący sposób na temat szkoły czy jej pracowników – zbudujesz w ten sposób jedynie negatywny jej obraz i lęk lub spotęgowanie obaw dziecka
• jeżeli wiesz, że Twoje dziecko ma trudności z zapamiętywaniem, kup mu specjalny zeszyt lub notes, to zapisywania czy malowania zadań i poleceń nauczyciela
• naucz dziecko by dzieliło się przyborami szkolnymi i było pomocne, jednak by równocześnie wiedziało, gdzie są granice (dziecko nie musi dzielić się wszystkim)
• naucz dziecko by szanowało zarówno swoje rzeczy, jak i rzeczy innych uczniów czy te, które są własnością szkoły
• przypominaj dziecku, by podczas pobytu w szkole, za każdym razem po skorzystaniu z toalety, jak i przed posiłkiem dokładnie umyło ręce
• naucz dziecko, zanim pójdzie do szkoły, adresu zamieszkania i numeru telefonu do rodziców, miej pewność  pamięta swoje imię, nazwisko, adres oraz dane kontaktowe 

Obawy dziecka

Zdarza się, że dziecko ma obawy w związku z wejściem w nową rolę. Często ma to związek z tym co dzieje się w domu – jaka jest sytuacja rodzinna, jak dziecko jest traktowane i co słyszy o szkole. Jeżeli w domu dziecko spotyka się z brakiem zainteresowania ze strony dorosłych, nie rozmawia się z nim na tematy ważne, trudne lub bagatelizuje się emocje dziecka, może się to przerodzić w:

• jego wycofanie
• brak zaufania do osób dorosłych
• objawy depresyjno-lękowe
• uciekanie się do zachowań ryzykownych
• w tym samookaleczeń czy stosowania używek (zazwyczaj u starszych dzieci, choć notuje się takie zachowania już na poziomie piątej klasy szkoły podstawowej)

Jednak nie zawsze sytuacja rodzinna jest trudna. Czasami dziecko ma obawy z powodów doświadczeń w przedszkolu lub zwyczajnie dlatego, że pójście do szkoły, a jest to nowa sytuacja. Każda tak duża zmiana, z pewnym prawdopodobieństwem, może budzić obawy dziecka lub niechęć. 

Wówczas bardzo ważny jest spokój i opanowanie rodzica. Takie reakcje dają dziecku poczucie bezpieczeństwa, nie powodując wzrostu natężenia przykrych emocji. Ważną rolą osoby dorosłej jest budowanie pozytywnego obrazu nowej sytuacji i poszukiwanie w niej, wraz z dzieckiem tego, co może być dla niego interesujące, wartościowe. Można także zapytać dziecko wprost jakie ma obawy i jeśli potrafi je określić, razem poszukać rozwiązań. 

Pierwszy dzień w szkole ma ogromne znaczenie. Warto zadbać tutaj o właściwie pożegnanie z dzieckiem – czyli takie, które nie trwa zbyt długo. Nie należy stać pod drzwiami klasy i nasłuchiwać co się w niej dzieje – nie służy to ani dziecku, ani rodzicowi. Jeżeli w klasie dziecka znajdują się znajomi (dzieci z osiedla, przedszkola), warto przypomnieć o tym dziecku i zachęcić do interakcji z nimi. 

Tego typu działania, w znaczącym stopniu przyczyniają się do budowanie pozytywnego obrazu szkoły w oczach dziecka lub chociażby neutralnego. 

Czy można zauważyć, że z dzieckiem dzieję się coś niedobrego?

Wymaga to dużej uważności ze strony rodzica, skupienia na dziecku oraz empatycznego słuchania. 

Warto by rodzic zamienił się w czujnego obserwatora, a poniższe sytuacje traktował jako warte szczególnej uwagi:

• pojawiający się po pójściu do szkoły smutek
• izolacja dziecka od innych uczniów, domowników
• objawy psychosomatyczne – bóle głowy, brzucha, częstsze choroby, spadek odporności
• słabsze oceny w szkole (w porównaniu do dotychczasowych osiągnieć)
• wycofanie z dotychczasowych działań szkolnych – zajęcia dodatkowe, uczestniczenie w konkursach, wystąpieniach okolicznościowych

Kiedy występują którykolwiek z tych czynników, warto z dzieckiem porozmawiać lub wybrać się do psychologa. Może się bowiem okazać, że dziecko ma trudności w radzeniu sobie z emocjami i  redukowaniem stresu (co w tym wieku nie jest zaskakujące). 

Jak rozmawiać z dzieckiem w takiej sytuacji? 

Rekomendowanym przeze mnie sposobem rozmowy, jest stosowanie Porozumienia Bez Przemocy, daje ono bowiem szansę na wypowiedź w kontekście emocji i myśli, zarówno dorosłym jak i dzieciom. A to przecież jest najważniejsze dla osoby dorosłej – wiedzieć jakie dziecko odczuwa emocje i z jakiego powodu. Bez tej wiedzy, trudno znaleźć rozwiązanie problemu. 

Zatem niedopuszczalna jest krytyka, obwinianie, bagatelizowanie emocji dziecka, krzyk czy jakakolwiek forma nacisku. Warto by rodzic wszedł w rolę osoby wspierającej, cierpliwej i wyrozumiałej. 

Jakie błędy najczęściej popełniają rodzice?

Te najbardziej, wydawałoby się, oczywiste:

• oczekują nadmiernie szybkiej adaptacji dziecka w nowym miejscu
• gdy to się nie dzieje, obwiniają o to dziecko
• wywierają presję na to co dziecko musi lub powinno
• oczekują wysokich stopni

Dla dziecka pójście do szkoły to nowa sytuacja, nawet jeżeli chodziło do przedszkola. Dlatego potrzebuje wsparcia, wzmocnienia wiary we własne kompetencje, zapewnienia, że bez względu na wszystko w domu nadal będzie kochane i akceptowane. 

Dziecko potrzebuje zrozumienia i pomocy w rozwiązywaniu trudności i przekraczaniu barier, z jakimi będzie się stykać. I to rolą osoby dorosłej jest zapewnienie tego dziecku – w domu są to rodzice, a w szkole te rolę przejmuje nauczyciel.

Warto mieć świadomość, że odpowiednie wsparcie w momencie jego potrzeby, może mieć ogromne znaczenie i sprawić, że w przyszłości nie będzie potrzeby korzystania z pomocy specjalistów. 

Na podstawie: http://psychetee.pl/2018/08/09/jak-przygotowac-dziecko-szkoly-podstawowej/

Zobacz jak do edukacji szkolnej przygotowuje dzieci Przedszkole Mały Europejczyk w Elblągu:

https://www.malyeuropejczyk.elblag.pl/strony/wzorowe-przygotowanie-do-szkoly